ساخت گنبد

از اولین نوع از پوشش های گنبدی شکل در ایران می توان به پوشش چغازنبیل متعلق به هزاره دوم میلادی اشاره کرد. بعد از آن دوره برای اولین بار طاق منحنی شکل در ایران در دوران اشکانی در شهر فیروز آباد به قطر 16.10 متر بنا شده است. در دوره ساسانی گنبدسازی بسیار رواج پیدا می‌کند. به طوری که طاق هایی با دهانه های بسیار گشاد مانند طاق کسری را به وجود می آورند. این طاق‌های منحنی شکل اولین تلاش ها برای گنبدسازی را توجیح می‌کنند. آن چه قابل توجه است روش ساخت گنبد در ایران است که بدون قالب و با استفاده از گوشه‌سازی در ساخت گنبد انجام می شده است.

ساختار گنبدهای ایرانی

گنبدهای ایران از دو پوسته ساخته شده است:

• پوسته درونی: پوشش درونی گنبد رو به فضای داخلی دارد و سمت خارجی آن معمولا به صورت پله پله ساخته می‌شود.
• پوسته بیرونی: رو به پوشش درونی ساخته می شود که آهیانه یا کدمبه می‌گویند.

تکنیک ساخت گنبد در بناهای سنتی ایران
گنبدهای تک پوسته یا تک پوش:

ســاده ترین نــوع گنبد ها، گنبد یک پوســته یا تک پوش اســت. از گنبد تک پوش برای بناهای معمولی اســتفاده می شود. بناهایی که اغلب در مقیاس های کوچک مثل محله ها، روستاها و … کار می کنند. ساخت این نوع گنبد ساده تر و کم هزینه تر از گنبدهای دو پوش است.

در این نوع گنبدها از آنجا که پوسته گنبد از داخل گنبدخانه دیده می شــود و از بیرون هم نمود گنبد چندان زیاد نیست، اکثر اوقات کاهش ضخامت و مضرس شــدن گنبد در بیرون رخ می دهــد. گاهی این شکســتگی ها توسط مصالح پر می شود تا سطح بیرونی صاف به نظر آید. گنبدهای ســنگی اغلب بناهای دوره ساســانی، گنبد اغلــب آب انبارها، گنبد مسجد محله ای مانند مسجد سید و مسجد حکیم در اصفهان از این نوع می باشــد

گنبدهای دو پوسته یا دو پوش
این گنبدها معمولا از دو پوسته ساخته شده اند:

آهیانه (پوسته درونی)

• خود (پوسته بیرونی) •

از آنجا که شــیوه قرارگیری خود بر آهیانه ســه گونه اســت، گنبدهای دو پوســته به سه دسته تقسیم می شوند:

الف) گنبدهای دو پوسته پیوسته:
که در آن ها دو به هم پیوسته است و خود بلافاصله َپوسته کاملا روی آهیانه قرار میگیرد. مثل گنبد مسجد شیخ لطف الله در اصفهان

ب) گنبدهای دو پوسته میان تهی: که در آن ها درجه نسبت به سطح 22/5آهیانه و خود تا زاویه افقی کاملا به هم پیوســته اند.و از این قسمت به بعد دو پوســته ترجیحا از هم فاصله می گیرند و از یکدیگر جدا کار می کنند. گنبد مسجد جامع اردستان و بســیاری از گنبدهای قرن هشتم به این صورت ساخته شده اند.

ج) گنبدهــای دو پوســته گسســته:
در چنین از هم جدا هســتند ًترکیبی، خود و آهیانه کاملا و فاصله زیادی از هم دارند. در این گنبدها برای نگه داشــتن خود روی آهیانه دیوارک هایی روی می سازند تا خود روی آن سوار شود این دیوا ک ها به نام خشخاشی (پره) معروف است. برای این کار، هر دو پــره مقابل را به هم وصل کرده و در آخر کار همه را در مرکز مهر می کنند تا از نظر تقسیم بارها و نیروهای وارد بر گنبد دوپوسته، با هم کار کنند و در مجموع گنبد یکپارچه شــود. گنبد مسجد امام و دو گنبد بنای درب امام از نوع دو پوسته گسسته است.

گنبدهای سه پوسته
گنبد سه پوش، گنبدهایي که علاوه بر دو پوسته داخلي و خارجي یک پوسته میاني نیز دارند. در لایه میاني نقش ســازه ً این نوع گنبد ها معمولا اي دارد و لایــه داخلــي براي اجــراي تزئینات مورد اســتفاده قرار مي گیــرد. اغلب نمونه های گنبدهای ســه پوســته، گنبدهای دو پوسته ای هســتند که یک ســقف تزئینی مفصل از زیر به آن ها اضافه شده است. این سقف تزئینی گاه بار خود را به تنهایی می برد و گاه متکی به پوســته میانی است.

از نوع نخســت می توان به آرامگاه های آسیای مرکزی که پوشش تزئینی زیر آن ها معمولا کاربندی است، اشاره نمود. از نوع دوم نیز می توان به مقبره ملا حســن کاشی در سلطانیه یا بقعه شــیخ عبدالصمد در نطنز اشاره کرد که پوشــش های زیرین آن ها از نــوع مقرنس و به صورت آویز است .

گنبدسازی

جایگاه گنبد در معماری

گنبد ایرانی جدا از معنای ویژه ای که نزد معماران دارد، در فرهنگ و معماری ایرانی نیز فرم گنبد همواره از جایگاهی خاص برخوردار بوده تا جایی که می توان گنبد را یکی از نمایندگان معماری ایرانی و اسلامی خواند. نمونه این گنبد در زیگورات چغازنبیل و کاخ ساراگون قابل مشاهده هستند. برای استفاده از فرم گنبدی در معماری ایرانی می توان دو دلیل عمده را مثال زد.

• جایگاه اعتقادی ویژه شکل کروی در فرهنگ ایرانی
• مصالح قابل در دسترس

برای فرم گنبد همواره معانی ویژه ای ذکر شده است، این معانی نمادین در برخی فرهنگ ها با یکدیگر اشتراکاتی نیز دارند. ساختمان مربع یا مستطیل شکل را نماد زمین و زمینه گنبد را نماد آسمان خوانده اند. این تعبیر را می توان در فرهنگ های دیگر نیز مشاهده کرد، به طور مثال در فرهنگ بودایی نیز می توان گونه هایی از این اعتقاد را یافت. استوپا (سازه‌ای نیم‌کره) بوداییان و گنبدهای ساخته شده در قسمت مرکزی کلیساهای بیزانس نیز تا حدی گویای این معنی هستند. در فرهنگ اسلامی علاوه بر معانی ذکر شده، قوس همچون حلقه واسط زمین و آسمان تلقی می گردد. در معماری ایرانی گنبد را بدون استفاده از قالب می‌ساختند ولی در عین حال نظم حاکم بر آن، آنچنان دقیق است که در برابر انواع نیروهای رانشی بهترین مقاومت را از خود نشان می دهد.

از نکات برجسته ای که در مورد فرم های ساختمانی گنبدی باید به آن اشاره نمود خاصیت ایستایی این نوع ساختمان ها است. گنبدها بنا به تعریفی که گفته شد، دارای شکل هندسی دورانی هستند و نیروها را به تکیه گاه (پایه های گنبد) منتقل می کنند. ساختن گنبدها با مصالح ساختمانی گل، آجر و سنگ که قابلیت تحمل نیروهای خمشی را ندارند کاملا امکان پذیر است. از دیدگاه ایستایی، فرم های گنبدی شکل توانایی و برتری بیشتری نسبت به فرم های قابی (چهارچوبی) دارند. از مزایای دیگر طاق قوسی و گنبد این است که باد از روی سطح با سهولت بیشتری رد می شود و فرسایش و تخریب کمتری را در بناهای تاریخی ایجاد می ‌کنند

ساخت گنبد در لبنان

پایا سازان پارس با تلفیق شیوه های مهندسی نوین ومعماری کهن و اسلامی توانسته پروژه های متعددی را در کشورهایی نظیر عراق، لبنان و پاکستان اجرا و هنر زیبای ایرانی اسلامی را گسترش دهد . قطعات گنبد قابل باز شدن و بسته بندی آسان و بدون خش خوردگی در محل تحویل و نصب می شود.

لطیفی 09122480802

نصب سریع و آسان برای کشورهای همسایه.